Jest w Polsce wiele słynących łaskami wizerunków Matki Bożej. Rzesze wiernych od lat wznoszą przed nimi swoje modlitwy ku Bogu, wypraszając łaski dla siebie i swoich bliskich oraz doświadczając opieki Maryi w trudnych chwilach. Niektóre z tych obrazów trwale zapisały się w historii naszego narodu.
Jest wśród nich także obraz otaczany szczególną czcią przez duchowych synów i córki Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel – mężczyzn i kobiety żyjących w klasztorach należących do licznych zgromadzeń zakonnych wyrosłych z tradycji karmelitańskiej, a także świeckich przywiązanych do tej tradycji. Mowa o łaskami słynącym obrazie Matki Bożej Szkaplerznej z Czernej koło Krakowa.
Zakon karmelitański to zakon maryjny. Matka Boża jest obecna w jego historii od samego początku, który sięga swymi korzeniami przełomu XII i XIII wieku, kiedy to w grotach skalnych na zboczach góry Karmel w Ziemi Świętej osiedlili się pustelnicy przybyli w te strony wraz z rycerstwem biorącym udział w wyprawach krzyżowych. Ideał karmelitański to naśladowanie Maryi, zwłaszcza w Jej całkowitym zawierzeniu i oddaniu się Bogu. Nie dziwi więc obecność w karmelitańskich klasztorach obrazów maryjnych otaczanych wielką czcią.
Obraz czerneński znajduje się w XVII-wiecznym barokowym kościele, będącym częścią dawnego eremu należącego do Zakonu Braci Bosych Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel. Pochodzi z połowy XVIII wieku i stanowi kopię nieistniejącego już wizerunku, który uległ zniszczeniu na skutek wilgoci panującej w murach świątyni. Ów pierwszy wizerunek – z XVII wieku – namalowany był na płótnie. Jego kopia zaś – czyli obraz istniejący do dzisiaj – został wykonany techniką olejną na miedzianej blasze, co miało zapewnić mu większą odporność na niekorzystne warunki. Jest on dziełem krakowskiego malarza Pawła Gołębiewskiego.
Sposób przedstawienia Maryi nawiązuje do najbardziej znanego w świecie chrześcijańskim i najczęściej kopiowanego obrazu Matki Bożej Śnieżnej, którego pierwowzór znajduje się w rzymskiej bazylice Najświętszej Maryi Panny Większej – Santa Maria Maggiore. Jego charakterystyczne elementy ikonograficzne to: skrzyżowane dłonie Maryi, chusteczka trzymana w jednej z nich (nawinięta na kciuk), krzyż na czole i siedmioramienna gwiazda na ramieniu. Siedzący na lewym przedramieniu Maryi Jezus patrzy na Matkę, Ona zaś spogląda na wprost. Jezus prawą dłoń unosi w geście błogosławieństwa, w lewej zaś trzyma księgę. Tym, co odróżnia obraz czerneński od innych przedstawień tego typu, jest szkaplerz trzymany przez Matkę Bożą – znak zakonu karmelitańskiego, namalowany przez artystę na wyraźne życzenie zakonników z Czernej.
Gdy w roku 1805 zniesiona została ścisła klauzura papieska obowiązująca w eremie czerneńskim, klasztor stracił swój pierwotny charakter pustelniczy. Przestawił się na działalność duszpasterską. W klasztornym kościele sprawowano odtąd Msze Święte z udziałem wiernych obojga płci. Kult Matki Bożej Szkaplerznej czczonej w tym miejscu zaczął się rozpowszechniać i przyciągał pielgrzymów także z dalszych stron, zwłaszcza ze Śląska. Przybywając, ofiarowali częstokroć wota, będące wyrazem wdzięczności Matce Bożej za otrzymane łaski, o które prosili. Wiele opisów wyproszonych łask oraz podziękowań zachowało się do dnia dzisiejszego. Ze zgromadzonych wotów wykonano w roku 1974 „sukienkę”, którą przyozdobiono obraz. Podjęto wówczas także starania o ukoronowanie słynącego łaskami obrazu. Koronacji tej, w dniu 17 lipca 1988 roku, za zgodą papieża Jana Pawła II dokonał ówczesny arcybiskup krakowski kardynał Franciszek Macharski. Uroczystość zgromadziła wiernych z całej Polski.
Zwyczaj nakładania na święte obrazy metalowych, ozdobnych „sukienek” wy-wodzi się ze Wschodu. W X wieku, po okresie ikonoklazmu, nastąpił w Bizancjum ponowny rozkwit malarstwa religijnego. Coraz chętniej dekorowano wówczas obrazy ozdobnymi osłonami z metalu, które pełniły nie tylko funkcje dekoracyjne, lecz także praktyczne, chroniąc malowidła przed uszkodzeniem przez całowanie oraz zabrudzenie sadzą ze świec palonych w świątyniach. Umożliwiały również umieszczanie wotów dziękczynnych na obrazach bez niszczenia ich warstwy malarskiej. Ozdobne „sukienki” stanowiły jeden z wyrazów czci oddawanej świętym postaciom. Podobny cel przyświecał twórcom „sukienki” dla Matki Bożej z Czernej.
Na początku maja 2019 roku byłem obecny przy werniksowaniu czerneńskiego obrazu Matki Bożej Szkaplerznej, które wieńczyło renowację przeprowadzoną przez panią Izabelę Kłeczek z zespołem konserwatorów. Korzystając z tego, że obraz został wyjęty ze swojego stałego miejsca w ołtarzu, wykonałem wówczas jego fotograficzną reprodukcję – w ozdobnej „sukience” oraz bez niej. Na pozostałych zdjęciach uwieczniłem chwilę mocowania „sukienki” do obrazu oraz zakładania korony.
